สรุป ค่าการกลั่นน้ำมัน แบบเข้าใจง่าย ๆ /โดย ลงทุนแมน

ประเด็นที่คนส่วนใหญ่ให้ความสนใจกันมากในขณะนี้ คงหนีไม่พ้นเรื่อง “ราคาน้ำมันแพง”

ล่าสุด คณะกรรมการบริหารกองทุนน้ำมันเชื้อเพลิง ได้เห็นชอบให้ปรับขึ้นราคาจำหน่ายน้ำมันดีเซล เป็น 35 บาทต่อลิตรแล้ว เนื่องจากเริ่มพยุงราคาไม่ไหว ทั้งจากราคาตลาดโลกที่ยังอยู่ในระดับสูง และกองทุนน้ำมันก็ติดลบหนักกว่า 9 หมื่นล้านบาท

แต่อีกปัจจัยหนึ่งที่เริ่มมีคำถามขึ้นมา ก็คือ “ค่าการกลั่นน้ำมัน”
โดยเกิดข้อสงสัยว่า ธุรกิจโรงกลั่นน้ำมัน อาจคิดกำไรจากค่าการกลั่นสูงเกินไป จนทำให้น้ำมันสำเร็จรูปมีราคาแพง

ข้อเท็จจริงในเรื่องนี้ เป็นอย่างไร ?
ลงทุนแมนจะเล่าให้ฟัง
╔═══════════╗
ภาวะเงินเฟ้อ ตลาดผันผวนแบบนี้ ติดตามข่าวเศรษฐกิจแบบเน้น ๆ จากหลายเพจได้ใน Blockdit
- คอนเทนต์แพลตฟอร์มที่มีผู้ใช้งานเป็นประจำ 2 ล้านคน ลองใช้ฟรี blockdit.com/download
╚═══════════╝
หากเรามาดู Value Chain ของอุตสาหกรรมน้ำมัน ซึ่งประกอบไปด้วย

- กลุ่มต้นน้ำ ที่ดำเนินธุรกิจสำรวจและผลิตปิโตรเลียม
- กลุ่มกลางน้ำ ที่ดำเนินธุรกิจขนส่งและกักเก็บน้ำมัน และผลิตภัณฑ์ปิโตรเลียม
- กลุ่มปลายน้ำ ที่ดำเนินธุรกิจโรงกลั่นน้ำมันและผลิตภัณฑ์ปิโตรเลียม ให้เป็นผลิตภัณฑ์สำเร็จรูป รวมถึงจัดจำหน่ายไปยังกลุ่มลูกค้าต่าง ๆ

ซึ่งธุรกิจโรงกลั่นน้ำมันนั้นจัดอยู่ในกลุ่มปลายน้ำ โดยมีวัตถุดิบที่สำคัญ คือ “น้ำมันดิบ” ที่จัดซื้อมาจากกลุ่มต้นน้ำ ทำให้ต้นทุนของโรงกลั่นน้ำมัน จะเปลี่ยนแปลงไปตามความเคลื่อนไหวของราคาน้ำมันดิบ

จากนั้น พอเข้าสู่กระบวนการกลั่น ก็จะได้ออกมาเป็นน้ำมันสำเร็จรูปประเภทต่าง ๆ เช่น น้ำมันดีเซล, น้ำมันเบนซิน, น้ำมันก๊าด, น้ำมันเตา, น้ำมันเครื่องบิน และก๊าซปิโตรเลียมเหลว

ซึ่งราคาขายน้ำมันสำเร็จรูปแต่ละประเภท จะขึ้นอยู่กับภาวะตลาด ไม่ว่าจะเป็น อุปสงค์ในการใช้น้ำมันสำเร็จรูปที่มีคุณภาพแตกต่างกันไป หรืออุปทานของกำลังการผลิตภาพรวมในประเทศหรือภูมิภาค

โดยส่วนต่างระหว่าง ราคาน้ำมันสำเร็จรูปที่โรงกลั่นผลิตได้ กับต้นทุนราคาน้ำมันดิบที่จัดหามากลั่น จะถูกเรียกว่า “Gross Refining Margin” หรือ “ค่าการกลั่นน้ำมัน” ซึ่งสะท้อนอัตรากำไรขั้นต้นของโรงกลั่นน้ำมัน

หากราคาน้ำมันสำเร็จรูป เพิ่มขึ้นในสัดส่วนที่สูงกว่าราคาน้ำมันดิบ ค่าการกลั่นก็จะสูง
หากราคาน้ำมันสำเร็จรูป เพิ่มขึ้นในสัดส่วนที่ต่ำกว่าราคาน้ำมันดิบ ค่าการกลั่นก็จะต่ำลง หรือกระทั่งติดลบ

นอกจากนั้น แต่ละบริษัทจะมีค่าการกลั่นที่แตกต่างกันไป ขึ้นอยู่กับปัจจัยที่เกี่ยวข้อง ไม่ว่าจะเป็นต้นทุนราคาน้ำมันดิบที่จัดซื้อ, เทคโนโลยีที่ใช้ในการกลั่น, กำลังและสัดส่วนการผลิตน้ำมันสำเร็จรูป

แล้วสถานการณ์ ค่าการกลั่นน้ำมัน ในประเทศไทย เป็นอย่างไร ?

ในระหว่างเดือนมกราคมถึงเดือนมีนาคม ปี 2565 ประเทศไทยมีการจัดหาน้ำมันดิบเฉลี่ยราว 1,053,000 บาร์เรลต่อวัน โดยเป็นการจัดหาจากในประเทศ 8% และนำเข้าจากต่างประเทศ 92%

ซึ่งการนำเข้าน้ำมันดิบจากต่างประเทศ แบ่งเป็น
ประเทศตะวันออกกลาง 60% จากสหรัฐอาหรับเอมิเรตส์, ซาอุดีอาระเบีย, กาตาร์, คูเวต และอื่น ๆ
ประเทศตะวันออกไกล 12% จากมาเลเซีย, เวียดนาม, อินโดนีเซีย และอื่น ๆ
ประเทศอื่น ๆ 28% จากสหรัฐอเมริกา, แองโกลา, รัสเซีย และอื่น ๆ

ถ้าคำนวณราคาน้ำมันดิบดูไบ ณ วันที่ 13 มิ.ย. 65 อยู่ที่ 116 ดอลลาร์สหรัฐต่อบาร์เรล จะเทียบเท่าประมาณ 25.5 บาทต่อลิตร

แต่ราคานี้ไม่ใช่ต้นทุนในการจัดหาน้ำมันดิบทั้งหมด เพราะมันยังต้องรวมกับค่าใช้จ่ายในการขนส่งทางเรือ, ค่าประกันภัย และการเจรจาเชิงพาณิชย์กับแหล่งผู้ผลิต

รวมทั้งผู้ค้าส่วนใหญ่ มักมีการจัดซื้อน้ำมันดิบล่วงหน้า ซึ่งการนำไปเปรียบเทียบกับราคาน้ำมันสำเร็จรูป เพื่อคำนวณค่าการกลั่นแบบตรงวันกันนั้น อาจทำให้เข้าใจผิด เพราะเวลาที่ซื้อ กับเวลาที่กลั่นเป็นน้ำมันสำเร็จรูป มันเป็นคนละเวลากัน

ทั้งนี้ ในประเทศไทย มีธุรกิจโรงกลั่นน้ำมันรายใหญ่อยู่ 7 แห่ง ได้แก่

- บริษัท พีทีที โกลบอล เคมิคอล จำกัด (มหาชน)
- บริษัท ไทยออยล์ จำกัด (มหาชน)
- บริษัท ไออาร์พีซี จำกัด (มหาชน)
- บริษัท สตาร์ ปิโตรเลียม รีไฟน์นิ่ง จำกัด (มหาชน)
- บริษัท เอสโซ่ (ประเทศไทย) จำกัด (มหาชน)
- บริษัท บางจาก คอร์ปอเรชั่น จำกัด (มหาชน)
- โรงกลั่นน้ำมันฝาง

โดยทุกรายมีกำลังการกลั่นน้ำมันรวมทั้งหมดประมาณ 1,245,000 บาร์เรลต่อวัน และมีอัตราการผลิตอยู่ที่ราว 85% ของกำลังการกลั่น

มาลองดูราคาน้ำมันสำเร็จรูปที่ขายออกจากโรงกลั่น เฉลี่ยทุกราย ณ วันที่ 13 มิ.ย. 65

- ดีเซล อยู่ที่ 39.7317 บาทต่อลิตร
- เบนซิน แก๊สโซฮอล์ 95 อยู่ที่ 33.7185 บาทต่อลิตร
- เบนซิน แก๊สโซฮอล์ 91 อยู่ที่ 33.2884 บาทต่อลิตร
- น้ำมันเตา ชนิดที่ 1 อยู่ที่ 24.9522 บาทต่อลิตร
- น้ำมันเตา ชนิดที่ 2 อยู่ที่ 22.3060 บาทต่อลิตร
- ก๊าซปิโตรเลียมเหลว (LPG) อยู่ที่ 28.6570 บาทต่อกิโลกรัม

จะเห็นได้ว่า น้ำมันสำเร็จรูปแต่ละชนิด มีราคาขายหน้าโรงกลั่นไม่เท่ากัน ซึ่งถ้านำมาคิดส่วนต่างกับต้นทุนของราคาน้ำมันดิบ ตามสัดส่วนการผลิต ก็จะได้เป็นค่าการกลั่นน้ำมันภาพรวมของประเทศ

โดยสำนักงานนโยบายและแผนพลังงาน ได้มีการประมาณการค่าการกลั่นน้ำมัน เฉลี่ยทุกราย ดังนี้
ปี 2562 อยู่ที่ 1.18 บาทต่อลิตร
ปี 2563 อยู่ที่ 0.70 บาทต่อลิตร
ปี 2564 อยู่ที่ 0.89 บาทต่อลิตร

ปี 2565
เดือนมกราคม อยู่ที่ 1.35 บาทต่อลิตร
เดือนกุมภาพันธ์ อยู่ที่ 1.58 บาทต่อลิตร
เดือนมีนาคม อยู่ที่ 2.80 บาทต่อลิตร
เดือนเมษายน อยู่ที่ 5.16 บาทต่อลิตร
เดือนพฤษภาคม อยู่ที่ 5.27 บาทต่อลิตร
วันที่ 1-13 มิ.ย. 65 อยู่ที่ 5.56 บาทต่อลิตร

ที่ผ่านมา ค่าการกลั่นน้ำมันในประเทศไทย อยู่ในระดับต่ำมาหลายปี นับตั้งแต่เกิดวิกฤติโควิด 19 แต่พอมาระยะหลัง ตลาดเกิดความผันผวนอย่างหนัก จากสงครามระหว่างรัสเซีย-ยูเครน ทำให้ค่าการกลั่นน้ำมัน พุ่งสูงขึ้นจากราว 1 บาทต่อลิตร เป็น 5 บาทต่อลิตร

อย่างไรก็ตาม ค่าการกลั่นน้ำมัน เป็นเพียงแค่อัตรากำไรขั้นต้น ซึ่งต้องนำไปหักลบกับต้นทุนค่าใช้จ่ายในการดำเนินงาน ค่าพนักงาน ค่าบำรุงรักษา ค่าดอกเบี้ยและภาษี ถึงจะกลายเป็นอัตรากำไรสุทธิบรรทัดสุดท้าย

นอกจากนั้น ในประเทศไทยยังมีกฎหมายที่กำหนดให้โรงกลั่นน้ำมัน ต้องเก็บสำรองน้ำมันดิบ ไม่น้อยกว่า 5% ของปริมาณการจำหน่าย หมายความว่า ในอนาคต เมื่อราคาน้ำมันกลับตัวเป็นขาลง สต็อกน้ำมันดิบราคาแพงที่ซื้อมาเก็บไว้ก่อนหน้านี้ อาจทำให้โรงกลั่นขาดทุนจากการสต็อกน้ำมันได้เช่นกัน

สรุปแล้ว ค่าการกลั่นน้ำมัน มีการขึ้นลงเป็นไปตามวัฏจักร และกลไกตลาดน้ำมันแต่ละประเภท อีกทั้งมันยังไม่ใช่กำไรสุทธิของธุรกิจโรงกลั่นน้ำมันเสียทีเดียว

แต่ในขณะเดียวกัน ราคาน้ำมันก็ถือเป็นส่วนสำคัญต่อระบบเศรษฐกิจ เนื่องจากมันจะส่งผลกระทบต่อทั้งต้นทุนการผลิตสินค้า การเดินทาง การขนส่ง รวมไปถึงค่าครองชีพของประชาชน โดยเฉพาะอย่างยิ่งในช่วงเวลาที่เกิดภาวะเงินเฟ้อสูงเช่นนี้

นี่คงเป็นโจทย์อันท้าทายของภาครัฐ ที่ต้องพยายามหาวิธีบริหารจัดการพลังงาน และคิดมาตรการช่วยเหลือทุกภาคส่วน โดยที่ตลาดยังแข่งขันกันอย่างมีประสิทธิภาพ นั่นเอง..
╔═══════════╗
ภาวะเงินเฟ้อ ตลาดผันผวนแบบนี้ ติดตามข่าวเศรษฐกิจแบบเน้น ๆ จากหลายเพจได้ใน Blockdit
- คอนเทนต์แพลตฟอร์มที่มีผู้ใช้งานเป็นประจำ 2 ล้านคน ลองใช้ฟรี blockdit.com/download
╚═══════════╝
ติดตามลงทุนแมนได้ที่
Website - longtunman.com
Blockdit - blockdit.com/longtunman
Facebook - facebook.com/longtunman
Twitter - twitter.com/longtunman
Instagram - instagram.com/longtunman
Line - page.line.me/longtunman
YouTube - youtube.com/longtunman
TikTok - tiktok.com/@longtunman
Spotify - open.spotify.com/show/4jz0qVn1AL7tRMHiTvMbZH
Apple Podcasts - podcasts.apple.com/th/podcast/ลงท-นแมน/id1543162829
Soundcloud - soundcloud.com/longtunman
References
-http://www.eppo.go.th/index.php/th/petroleum/price/structure-oil-price
-http://www.eppo.go.th/images/Energy-Statistics/energyinformation/Energy_Statistics/Petroleum/02Oil.pptx
-https://investor.esso.co.th/th/frequently-asked-questions
-https://www.infoquest.co.th/2022/182048