ทำไม อัตราว่างงานในญี่ปุ่นถึงต่ำ แม้เจอวิกฤติโรคระบาดครั้งใหญ่ /โดย ลงทุนแมน

การระบาดของโควิด 19 ในช่วงที่ผ่านมา ทำให้เศรษฐกิจของหลายประเทศตกต่ำ
ธุรกิจจำนวนมากต้องปิดตัวลง บางบริษัทต้องปลดพนักงาน
ทำให้อัตราการว่างงานในหลายประเทศนั้นพุ่งสูงมาก

ลองมาดู อัตราการว่างงานของแต่ละประเทศ ณ สิ้นปี 2020
- สหรัฐอเมริกา 8.3%
- จีน 5.0%
- สหราชอาณาจักร 4.3%
- เยอรมนี 4.3%
- ญี่ปุ่น 2.9%

จะเห็นว่า ในบรรดาประเทศเศรษฐกิจขนาดใหญ่เหล่านี้
ญี่ปุ่นนั้นเป็นประเทศที่มีอัตราการว่างงานต่ำสุด
จนอาจทำให้บางคนนึกว่า เศรษฐกิจญี่ปุ่น
สามารถฟื้นตัวได้อย่างรวดเร็วและแข็งแกร่ง เมื่อเทียบกับหลายประเทศ

แต่เบื้องหลังที่อัตราการว่างงานของญี่ปุ่นที่ต่ำนี้ คือญี่ปุ่นนั้นกำลัง “ขาดแคลนแรงงานอย่างหนัก” และปัญหานี้มีมานานหลายปีแล้ว

ทำให้แม้เศรษฐกิจของญี่ปุ่นจะได้รับผลกระทบจากโรคระบาด
แต่หลายบริษัทก็ไม่จำเป็นต้องปลดคนงาน
ในทางกลับกัน ตอนนี้ต้องไปจ้างคนงานที่สูงอายุเกิน 80 ปี เข้ามาช่วยทำงานเสียอีก

เรื่องราวนี้เป็นอย่างไร ?
ลงทุนแมนจะเล่าให้ฟัง
╔═══════════╗
Blockdit เป็นแพลตฟอร์ม สำหรับนักอ่าน และนักเขียน
ที่มีผู้ใช้งาน 1 ล้านคน ลองใช้แพลตฟอร์มนี้เพื่อได้ไอเดียใหม่ๆ
แล้วอาจพบว่าสังคมนี้เหมาะกับคนเช่นคุณ
Blockdit. Ideas Happen. Blockdit.com/download
╚═══════════╝
ญี่ปุ่นเป็นประเทศที่มีสัดส่วนประชากรผู้สูงอายุมากที่สุดในโลก จนทำให้ถูกจัดให้อยู่ในกลุ่มประเทศที่เรียกว่า “Super Aged Society” หรือ สังคมสูงวัยระดับสุดยอด

ซึ่งประเทศที่จะถูกจัดให้อยู่ในกลุ่มนี้ คือเป็นประเทศที่..
- ประชากรผู้ที่มีอายุ 60 ปีขึ้นไปมีสัดส่วนเกิน 28% ของประชากรทั้งหมด
- หรือประชากรผู้ที่มีอายุ 65 ปีขึ้นไปมีสัดส่วนเกิน 20% ของประชากรทั้งหมด

ข้อมูลจาก European Parliament ในปี 2019 ชี้ให้เห็นว่า ประเทศที่มีสัดส่วนประชากรผู้ที่มีอายุ 65 ปีขึ้นไป ต่อจำนวนประชากรทั้งหมด มากที่สุดในโลก 3 อันดับแรก คือ

1. ญี่ปุ่น มีสัดส่วนเท่ากับ 28.0%
2. อิตาลี มีสัดส่วนเท่ากับ 23.0%
3. โปรตุเกส มีสัดส่วนเท่ากับ 22.4%

ซึ่งสาเหตุสำคัญที่ทำให้สัดส่วนเพิ่มสูงขึ้นเมื่อเทียบกับในอดีต
ส่วนหนึ่งมาจาก คนญี่ปุ่นนั้นมีอายุยืนขึ้น

อ้างอิงสถิติจาก World Bank
ในปี 2019 อายุเฉลี่ยของคนญี่ปุ่นเท่ากับ 84.4 ปี
เทียบกับปี 1960 ที่เคยเท่ากับ 67.6 ปี

ซึ่งเรื่องนี้เกิดมาจากหลายปัจจัย ไม่ว่าจะเป็นวิวัฒนาการทางการแพทย์ที่เจริญก้าวหน้า การใส่ใจเรื่องการบริโภค และการรักษาสุขภาพ

แต่อีกประเด็นที่กำลังเป็นปัญหาใหญ่ของญี่ปุ่นมาสักพักแล้วก็คือ
จำนวนเด็กเกิดใหม่ของญี่ปุ่นนั้นมีแนวโน้มลดลงเรื่อย ๆ

เห็นได้จาก Fertility Rate หรืออัตราการเกิด ซึ่งเป็นตัวเลขที่แสดงให้เห็นว่า โดยเฉลี่ยแล้ว คุณแม่แต่ละคนให้กำเนิดบุตรกี่คน
โดยในปี 2019 ผู้หญิงญี่ปุ่น 1 คน ให้กำเนิดบุตรเท่ากับ 1.4 คน ซึ่งเทียบกับปี 1970 ที่เท่ากับ 2.1 คน

ปัจจัยสำคัญอย่างหนึ่ง เกิดจากเศรษฐกิจญี่ปุ่นที่ชะลอตัวลง
ซึ่งต้นตอของปัญหานี้ เกิดในช่วงปลายทศวรรษ 1980s ถึงช่วงต้นทศวรรษ 1990s ซึ่งเป็นช่วงที่ฟองสบู่อสังหาริมทรัพย์แตกจนส่งผลกระทบอย่างรุนแรงต่อเศรษฐกิจประเทศ

เศรษฐกิจที่ตกต่ำ ทำให้การหางานทำในสมัยนี้ยากกว่าสมัยก่อน
คนญี่ปุ่นจำนวนมาก จึงไม่นิยมแต่งงานกัน เพราะเชื่อว่า จะทำให้มีภาระต่าง ๆ ตามมา จนทำให้จำนวนเด็กเกิดใหม่ของญี่ปุ่นนั้นมีแนวโน้มลดลง

การที่เด็กเกิดใหม่มีแนวโน้มลดลงในช่วงหลายทศวรรษที่ผ่านมา ส่งผลให้เกิดการขาดแคลนแรงงานในญี่ปุ่น มาสักระยะแล้ว

เวลาต่อมา เรื่องนี้กลายเป็นปัญหาใหญ่ ที่ขวางการเติบโตทางเศรษฐกิจของญี่ปุ่น
หลายอุตสาหกรรมที่พึ่งพาแรงงาน เช่น อุตสาหกรรมรับเหมาก่อสร้าง บริการจัดส่ง เครือข่ายร้านอาหาร และร้านค้าปลีก ค่อย ๆ ได้รับผลกระทบจากปัญหาขาดแคลนแรงงาน

ตัวอย่างผลกระทบจากปัญหาขาดแคลนแรงงาน เช่น
ปี 2014 Zensho Holdings ซึ่งเป็นเจ้าของเครือร้านอาหารหลายแห่งในญี่ปุ่น ต้องปิดสาขากว่า 200 แห่ง เพราะไม่สามารถหาพนักงานมาทำงานที่ร้านได้

ในปี 2018 จำนวนคนทำงานในอุตสาหกรรมก่อสร้างของญี่ปุ่น เท่ากับ 5 ล้านคน ซึ่งตัวเลขนี้ ลดลงกว่า 27% จาก 6.9 ล้านคนในปี 1997
ซึ่งการขาดแคลนแรงงานในอุตสาหกรรมก่อสร้าง
ก็ส่งผลให้ต้นทุนก่อสร้างโรงงานและอาคารหลายแห่งในประเทศ ปรับตัวเพิ่มขึ้น

อีกตัวอย่างน่าสนใจก็คือ ในปี 2019 ร้านสะดวกซื้อรายใหญ่ในญี่ปุ่นอย่าง 7-Eleven เริ่มทดลองลดชั่วโมงการเปิดร้านจาก 24 ชั่วโมงเหลือแค่ 16 ชั่วโมง ในบางสาขา เนื่องจากไม่สามารถหาแรงงานเข้ากะดึกได้

ที่น่าเป็นห่วงก็คือ หน่วยงานที่ดูแลด้านแรงงานและสวัสดิการของญี่ปุ่น ยังได้คาดการณ์ว่า ในปี 2030 ญี่ปุ่นจะต้องการแรงงาน 62.3 ล้านคน
แต่อุปทานแรงงานในขณะนั้น คาดว่าจะมีอยู่เพียงแค่ราว 60.8 ล้านคน หมายความว่า ญี่ปุ่นจะขาดแคลนแรงงานอีกราว 1.5 ล้านคน

คำถามคือ แล้วที่ผ่านมารัฐบาลญี่ปุ่น รับมือกับปัญหานี้อย่างไรบ้าง ?

ที่ผ่านมารัฐบาลญี่ปุ่นได้พยายามทำทุกวิถีทาง เพื่อแก้ปัญหาดังกล่าว เช่น ส่งเสริมการทำงานของผู้หญิงญี่ปุ่น ส่งเสริมการนำหุ่นยนต์และเครื่องจักรขั้นสูงมาใช้

มีการอนุญาตให้แรงงานต่างชาติเข้ามาทำงานในญี่ปุ่นได้ยืดหยุ่นมากขึ้น การยืดระยะเวลาการเกษียณอายุ รวมไปถึงการผ่อนคลายให้สามารถจ้างงานผู้สูงอายุได้

ซึ่งตอนนี้และช่วงที่ผ่านมา หลายบริษัทในญี่ปุ่น
ก็กำลังจ้างงานคนอายุเกิน 80 ปี มาเป็นแรงงานกันแล้ว

เช่น ในปี 2020 Nojima ร้านขายเครื่องใช้ไฟฟ้าชื่อดังของญี่ปุ่น แก้ปัญหาขาดแคลนแรงงานด้วยการขยายเวลาเกษียณอายุของคนทำงานจาก 65 ปี เป็น 80 ปี
และล่าสุดในปี 2021 นี้ บริษัทได้มีนโยบายจ้างงานคนสูงวัยเกิน 80 ปี เข้ามาทำงานแล้ว

หรือบริษัท YKK ผู้ผลิตซิปรายใหญ่ของโลกจากญี่ปุ่น เป็นอีกบริษัทที่กำลังยกเลิกนโยบายจำกัดอายุพนักงาน และกำลังต้องการจ้างงานผู้สูงอายุ ให้เข้ามาทำงานในบริษัทมากขึ้น

แม้ว่าการหันมาจ้างงานแรงงานที่อายุ 80 ปีขึ้นไป อาจแก้ปัญหานี้ไปได้บ้าง แต่คงเป็นแค่การแก้ปัญหาในระยะสั้นเท่านั้น
สำหรับการแก้ปัญหาขาดแคลนแรงงานของญี่ปุ่นในระยะยาว ก็เป็นสิ่งที่ต้องติดตามกันต่อไป

ต้องยอมรับว่าการขาดแคลนแรงงานของญี่ปุ่นนั้น นับเป็นปัญหาระดับประเทศ ที่ส่งผลกระทบโดยตรงต่อ การพัฒนาเศรษฐกิจของญี่ปุ่น
ซึ่งไม่เพียงแต่กระทบในหลายทศวรรษที่ผ่านมา แต่น่าจะรวมไปถึงในอนาคตด้วย
และถ้าปัญหานี้ไม่สามารถแก้ไขได้
เศรษฐกิจญี่ปุ่น ก็คงก้าวต่อไปข้างหน้า ได้ยากขึ้นอีก..
╔═══════════╗
Blockdit เป็นแพลตฟอร์ม สำหรับนักอ่าน และนักเขียน
ที่มีผู้ใช้งาน 1 ล้านคน ลองใช้แพลตฟอร์มนี้เพื่อได้ไอเดียใหม่ๆ
แล้วอาจพบว่าสังคมนี้เหมาะกับคนเช่นคุณ
Blockdit. Ideas Happen. Blockdit.com/download
╚═══════════╝
ติดตามลงทุนแมนได้ที่
Website - longtunman.com
Blockdit - blockdit.com/longtunman
Facebook - facebook.com/longtunman
Twitter - twitter.com/longtunman
Instagram - instagram.com/longtunman
Line - page.line.me/longtunman
YouTube - youtube.com/longtunman
Spotify - open.spotify.com/show/4jz0qVn1AL7tRMHiTvMbZH
Apple Podcasts - podcasts.apple.com/th/podcast/ลงท-นแมน/id1543162829
Soundcloud - soundcloud.com/longtunman
References:
-https://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2020/659419/EPRS_BRI(2020)659419_EN.pdf
-https://data.worldbank.org/indicator/SP.DYN.LE00.IN?locations=JP
-https://www.flashpack.com/travel/why-japanese-men-choosing-single-life-japan/
-https://tdri.or.th/2020/02/japan-labor-issues/
-https://www.mckinsey.com/~/media/mckinsey/locations/asia/japan/our%20insights/future%20of%20work%20in%20japan/the-future-of-work-in-japan_v4_en.pdf
-https://playcrazygame.com/2021/10/15/japanese-company-will-hire-people-over-80-years-old-with-a-shortage-of-labor/
-https://www.ykkap.co.jp/company/en/sustainability/story/labor-shortage.html
-https://finance.yahoo.com/news/analysis-japanese-companies-struggle-hire-retain-staff-labour-234606561--finance.html
-https://data.worldbank.org/indicator/SL.UEM.TOTL.ZS?locations=JP