ผูกขาดโดยสัมปทาน กับ ผูกขาดโดย Market Share /โดย ลงทุนแมน
นิยามของตลาดผูกขาดก็คือ การที่มีผู้ขายเพียงรายเดียว ทำให้ผู้บริโภค เสมือนถูกบังคับให้ต้องซื้อสินค้าหรือใช้บริการโดยไม่มีทางเลือกอื่น

แต่ในความเป็นจริงแล้ว ลักษณะของการผูกขาดก็อาจเกิดขึ้นได้ แม้ว่าในอุตสาหกรรมนั้นจะมีผู้เล่นอยู่หลายราย

อย่างเช่น ร้านสะดวกซื้อที่มีอยู่แบรนด์เดียวทั้งซอย ทั้ง ๆ ที่ในประเทศไทยก็มีหลากหลายแบรนด์เปิดให้บริการ

แล้วการผูกขาดคืออะไร ระดับใดถึงจะเรียกว่า ผูกขาด ลงทุนแมนจะเล่าให้ฟัง
╔═══════════╗
ภาวะเงินเฟ้อ ตลาดผันผวนแบบนี้ ติดตามข่าวเศรษฐกิจแบบเน้น ๆ จากหลายเพจได้ใน Blockdit - คอนเทนต์แพลตฟอร์มที่มีผู้ใช้งานเป็นประจำ 2 ล้านคน ลองใช้ฟรี blockdit.com/download
╚═══════════╝
ตลาดผูกขาด (Monopoly Market) คือ ตลาดที่มีผู้ขายเพียงแค่รายเดียว ผู้ขายจึงมีอำนาจมาก ในการควบคุมตลาด ทั้งตัวผลิตภัณฑ์ การวางจำหน่าย และการกำหนดราคาขายในตลาด

โดยตลาดผูกขาดที่เราพบได้แบบแรก และมีผู้ขายรายเดียวก็คือ การผูกขาดโดยข้อกฎหมาย และสัมปทาน

การผูกขาดประเภทนี้ มักเกิดขึ้นกับอุตสาหกรรมที่เกี่ยวข้องกับโครงสร้างพื้นฐาน หรือทรัพยากรสำคัญของประเทศ

หรือบางโครงการที่ต้องอาศัยความรู้ ความเชี่ยวชาญเฉพาะด้าน หรือต้องใช้เงินลงทุนสูง รัฐบาลจึงเปิดโอกาสให้เอกชนเข้ามาลงทุน ซึ่งถ้าปล่อยให้มีการแข่งขัน จนกระทบต่อกำไรที่ได้ นักลงทุนก็อาจไม่อยากเข้ามาลงทุนให้

รัฐบาลจึงกำหนดข้อกฎหมาย หรือให้สัญญาสัมปทาน เพื่อให้สิทธิกับผู้ประกอบการรายใดรายหนึ่งเท่านั้น

ตัวอย่างบริษัทที่มีการผูกขาด เช่น
- การไฟฟ้านครหลวง หรือ กฟน. รัฐวิสาหกิจที่เป็นผู้ผูกขาดการขายปลีกไฟฟ้าในพื้นที่กรุงเทพฯ และปริมณฑล ในขณะที่การไฟฟ้าส่วนภูมิภาค หรือ กฟภ. ก็เป็นผู้ผูกขาดการค้าปลีกไฟฟ้าในพื้นที่ต่างจังหวัด

- บริษัท บีทีเอส กรุ๊ป โฮลดิ้งส์ จำกัด (มหาชน) ที่ทำธุรกิจเดินรถไฟฟ้า โดยในแต่ละเส้นทางเดินรถ ก็ได้มาจากการประมูลสัมปทานเดินรถ จึงมีผู้ประกอบการเพียงรายเดียวที่ได้สิทธิในการบริหาร ซึ่งก็ถือเป็นการผูกขาดการเดินรถในเส้นทางนั้น ๆ เช่นกัน

สำหรับการผูกขาดอีกรูปแบบหนึ่ง สามารถเกิดขึ้นได้แม้มีผู้ขายอยู่ในตลาดหลายราย ซึ่งก็คือ การผูกขาดโดย Market Share

การผูกขาดประเภทนี้ สามารถวัดได้จากส่วนแบ่งทางการตลาด ซึ่งจะมีดัชนีอย่าง HHI Index มาช่วยวัดว่าในอุตสาหกรรม มีการผูกขาดมากแค่ไหน

HHI Index นี้ เป็นดัชนีที่ใช้วัดว่าในตลาดนั้น ๆ มีการแข่งขันมากแค่ไหน โดยนำส่วนแบ่งการตลาดของแต่ละบริษัท มายกกําลังสอง แล้วนำค่าที่ได้มาบวกกัน โดยมีการตีความค่าที่ได้ดังนี้

- ค่าที่ได้ต่ำกว่า 2,000 แปลว่า ตลาดมีการแข่งขันมาก และไม่มีใครผูกขาด

- ค่าที่ได้อยู่ระหว่าง 2,000 ถึง 6,000 แปลว่า ตลาดมีการแข่งขันพอสมควร และเริ่มมีการผูกขาดโดยผู้เล่นรายใหญ่

- ค่าที่ได้มากกว่า 6,000 แปลว่า ตลาดมีการผูกขาดสูง

- HHI Index มีค่า 10,000 แปลว่า ในตลาดมีผู้ให้บริการเพียงรายเดียว และเป็นการผูกขาดอย่างสมบูรณ์

ยกตัวอย่างเช่น ธุรกิจร้านสะดวกซื้อในไทย โดยมีส่วนแบ่งการตลาด จากจำนวนสาขาที่เปิดให้บริการ

- 7-Eleven มี 13,134 สาขา คิดเป็น 77.2%
- Lotus’s go fresh มี 1,433 สาขา คิดเป็น 8.4%
- Mini Big C มี 1,352 สาขา คิดเป็น 8.0%
- FamilyMart มี 805 สาขา คิดเป็น 4.7%
- Lawson มี 150 สาขา คิดเป็น 0.9%
- Tops Daily มี 100 สาขา คิดเป็น 0.6%
- MaxValu Tanjai มี 28 สาขา คิดเป็น 0.2%

จากส่วนแบ่งการตลาดของร้านสะดวกซื้อ สามารถคำนวณ HHI Index ออกมาได้ 6,118 นั่นแสดงว่า ในอุตสาหกรรมร้านสะดวกซื้อ มีลักษณะตลาดที่มีการผูกขาดสูง

อย่างไรก็ตาม ในบางครั้งการผูกขาดด้วย Market Share อาจมีลักษณะที่ใกล้เคียงกับตลาดที่มีผู้แข่งขันน้อยราย

ดังนั้น เราอาจจะดูว่าอุตสาหกรรมใด มีลักษณะผูกขาดหรือไม่ ก็ด้วยการถามกับตัวเองว่า เรามีทางเลือกมากน้อยแค่ไหน ในการซื้อสินค้าหรือใช้บริการ

หากเราสามารถเลือกได้ และมีตัวเลือกอื่นให้เปรียบเทียบ ก็แสดงว่า ตลาดนั้นยังไม่ผูกขาด

แต่หากเราไม่มีทางเลือกเลย หรือต้องใช้ความพยายามอย่างมากที่จะมีตัวเลือกที่สอง นั่นก็แสดงว่า ตลาดนั้นอาจอยู่ในลักษณะของการผูกขาดไปแล้วนั่นเอง..
╔═══════════╗
ภาวะเงินเฟ้อ ตลาดผันผวนแบบนี้ ติดตามข่าวเศรษฐกิจแบบเน้น ๆ จากหลายเพจได้ใน Blockdit - คอนเทนต์แพลตฟอร์มที่มีผู้ใช้งานเป็นประจำ 2 ล้านคน ลองใช้ฟรี blockdit.com/download
╚═══════════╝
ติดตามลงทุนแมนได้ที่
Website - longtunman.com
Blockdit - blockdit.com/longtunman
Facebook - facebook.com/longtunman
Twitter - twitter.com/longtunman
Instagram - instagram.com/longtunman
YouTube - youtube.com/longtunman
TikTok - tiktok.com/@longtunman
Spotify - open.spotify.com/show/4jz0qVn1AL7tRMHiTvMbZH
Apple Podcasts - podcasts.apple.com/th/podcast/ลงทุนแมน/id1543162829
Soundcloud - soundcloud.com/longtunman
References
-https://www.krungsri.com/th/research/industry/industry-outlook/wholesale-retail/modern-trade/io/modern-trade-2022
-https://m.mgronline.com/Cyberbiz/detail/9500000098347
-ตลาดหลักทรัพย์แห่งประเทศไทย